---

De tiende druk van de roman Mannekino van Sybren Polet is onlangs verschenen. Deze 'realistische fabel', zoals de ondertitel luidt, werd voor het eerst gepubliceerd in 1968. In de tussentijd is heel wat gebeurd, en niet in de laatste plaats met de reputatie van Polet. De inmiddels 84-jarige auteur staat bekend als de voortrekker van het zogenoemde andere of experimentele proza in Nederland. Het woord experimenteel geplakt op literair werk zorgt er in ons land voor dat het zonder pardon in de marge wordt gedrukt. Zo beschouwd is het nog een wonder dat een tiende druk van Mannekino is verschenen. Dat is echter minder vreemd als de moeite wordt genomen deze roman eens met een frisse blik te lezen. Dan valt op hoe verbluffend modern dit boek nog is.
In Mannekino draait het om een hoogbegaafd kind, Guido Jagt. Guido is een negenjarig wonderkind, een supergenie. Met zo'n hoofdpersoon staat deze roman méteen met beide voeten in de hedendaagse realiteit, met al die ouders die tegenwoordig menen dat hun kind hoogbegaafd is. Zonder haperen en binnen enkele seconden rekent Guido op de dag van zijn vierde verjaardag uit hoeveel minuten in vier jaar zitten: 2.103.840. Beetje raar getal, maar ik heb het niet nagerekend. Waar het om gaat is dit: Polet slaagt erin Guido een briljante indruk te laten maken. Guido leest wetenschappelijke studies, is in staat binnen enkele dagen een vreemde taal te leren en wanneer hij door vervelende jongetjes in elkaar wordt geslagen, neemt hij wraak met de kennis die hij heeft opgedaan uit het Beknopt handboek der tactiek/volgens de ervaringen uit den wereldoorlog 1914-1918. De krijgskundige tactieken die Guido daaruit put, blijken op het speelpleinzeer goed van pas te komen.
Al deze kennis wordt door Guido in het geniep verzameld. Want toen hij dat spectaculaire rekenkunstje op zijn vierde verrichtte, maakte hij uit de reacties op dat hij wel eens als een freak zou kunnen worden beschouwd als hij dit soort dingen vaker deed. "Dat is niet normaal meer," zegt een oom. Een tante stemt daarmee in: "Nee, dat is beslist abnormaal."
Vanaf zijn vierde verjaardag gaat Guido met zijn kennis dus ondergronds en dat doet hij zo goed dat hij eerder als een dom dan als zelfs maar een middelmatig begaafd kind wordt beschouwd. Polet bereikt hiermee het effect dat je zeer met Guido te doen krijgt.
Daar heeft de auteur ons vermoedelijk precies waar hij ons hebben wil. Want wat wil het geval? Guido is om redenen die er nu even niet toe doen van zins zijn vader op te stuwen in de vaart der volkeren. Hij wendt zijn intelligentie aan om bakken met geld te verdienen. Dit doet hij omdat hij zijn vader de kans wil geven te studeren, iets waar het vroeger niet van is gekomen. Dat doel is misschien nobel, het middel is dat allerminst. Als negenjarige blijkt Guido een rücksichtsloze kapitalistische ondernemer te zijn, die zelfs chantage als een toelaatbaar middel beschouwt om zijn vermogen te vergroten. Daarom is het zo slim dat Polet er vroeg in de roman voor heeft gezorgd dat we de nodige sympathie voor Guido hebben; die sympathie voor Guido hebben we in de rest van het boek hard nodig. Al met al is deze Guido, zo jong als hij is, een fascinerende figuur. Toch drukt hij de andere karakters niet in de schaduw. 'Polet laat hem omringd worden door ook al boeiende en geloofwaardige bijpersonages; zoals de pedofiele notaris Riphagen, die het slachtoffer wordt van Guido's chantagepraktijken, en de enigmatische Lokien.
En met Lokien is de naam gevallen van de steeds terugkerende figuur in de door Polet geschreven serie romans die bekendstaat als de Lokienreeks; Mannekino is daar het derde, overigens prima afzonderlijk te lezen deel van. Uitgeverij Wereldbibliotheek is vanaf 2005 bezig deze serie opnieuw uit te brengen, en daar doet ze goed aan. Want Polet is werkelijk een buitengewoon aantrekkelijke schrijver. Zo is Mannekino, om me daar even toe te bepalen, 'gewoon' een spannend boek; maar ook zoiets als de vermenging van de ons omringende realiteit met scien-cefïctionachtige thema's maakt deze roman tot iets heel bijzonders. En dat geldt voor de gehele 'Lokiniade'; we hebben hier te maken met een unieke reeks in de Nederlandse literatuur.
Onder andere om meer belangstelling voor zijn werk te genereren verscheen bij dezelfde uitgever Op zoek naar een mens. Lokien en wij, een studie van Bart Vervaeck. Daarnaast zet het literaire tijdschrift Parmentier met zijn nieuwste nummer (nummer 3, augustus 2008) de auteur in het zonnetje met diverse essays.
Interessant, maar lees nu allemaal eerst eens een roman van Polet. Mannekino biedt een goede ingang tot dit oeuvre, maar ook de andere delen zijn aan te raden. Kom erachter dat 'experimentele' literatuur zeker ook leesbaar kan zijn.